Λουκέτο και στο «Βιβλιοπωλείο της Εστίας»

Της ΣΤΑΥΡΟΥΛΑΣ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ

(...)Με το που έγινε γνωστό το δυσάρεστο νέο, το Διαδίκτυο πήρε φωτιά. Ακόμα και άνθρωποι που είχαν καιρό ν' αγοράσουν από εκεί βιβλία εξέφραζαν τη θλίψη τους, έχοντας πλήρη συνείδηση τι τεράστιο κεφάλαιο αντιπροσωπεύει το «Βιβλιοπωλείο της Εστίας» για την πολιτιστική ιστορία του τόπου μας.

Είχε ιδρυθεί το 1885 από τον Τηνιακό δάσκαλο και ικανότατο έμπορο Γεώργιο Κασδόνη, τον οποίο διαδέχτηκε το 1901 ο ανιψιός του Ιωάννης Κολλάρος. Ο Κολλάρος παρέδωσε το 1956 τη σκυτάλη των εκδόσεων και του βιβλιοπωλείου στο γαμπρό του Κωνσταντίνο Σαραντόπουλο. Και μετά το θάνατο του τελευταίου, το 1972, τα ηνία κράτησε η κόρη του Μαρίνα Καραϊτίδη, μέχρι που το 1998 η επιχείρηση χωρίστηκε σε δύο διακριτούς κλάδους, με χωριστή έδρα και αυτόνομη ανάπτυξη. (...)

(...)Η προϊστορία του «Βιβλιοπωλείου της Εστίας» ξεκινά το 1881 -έτος ανάτασης και ευφορίας για την Ελλάδα, χάρη στην προσάρτηση της Θεσσαλίας και της Αρτας- όταν ο Τήνιος δάσκαλος Γεώργιος Κασδόνης αναλαμβάνει τη διεύθυνση του εβδομαδιαίου περιοδικού «Εστία». Ο ίδιος, τέσσερα χρόνια αργότερα, θα εισβάλει δυναμικά και στον εκδοτικό και βιβλιοπωλικό κλάδο, αντλώντας από το πνευματικό κεφάλαιο που του παρείχε «ο κύκλος της Εστίας», στον οποίο σύχναζαν από τον Παλαμά, τον Βιζυηνό και τον Πολέμη ώς τον Δροσίνη, τον Σουρή και τον Ξενόπουλο. Ο ανιψιός του Ιωάννης Κολλάρος, που τον διαδέχτηκε το 1901, όπως και οι περισσότεροι εκδότες της εποχής, αντικατέστησε το τυπογραφείο με το βιβλιοπωλείο ως επίκεντρο της εμπορικής δραστηριότητάς του, αναδεικνύοντάς το και ως χώρο κοινωνικών και πνευματικών συναναστροφών.(...)

Το βιβλιοπωλείο τότε στεγαζόταν στον αριθμό 38 της Σταδίου, όπου και παρέμεινε ώς το 1972, μ' ένα σύντομο διάλειμμα το 1937-1938, που χρειάστηκε να μεταφερθεί στην Πεσμαζόγλου. Ο γαμπρός του Κολλάρου, ο αξιωματικός του Πυροβολικού Κωνσταντίνος Σαραντόπουλος, ήταν εκείνος που συγκέντρωσε γύρω από τις εκδόσεις της Εστίας σχεδόν όλους τους πεζογράφους της γενιάς του '30, δίνοντας στον οίκο το στίγμα που έμελλε να τον συνοδεύει μέχρι σήμερα. Και ποιος δεν περνούσε απ' το βιβλιοπωλείο: καθηγητές πανεπιστημίου, όπως ο Συκουτρής και ο Κακριδής, νεότεροι συγγραφείς, όπως ο Βενέζης, ο Μυριβήλης, ο Καραγάτσης, η Γαλάτεια Σαράντη, ο Αντώνης Σαμαράκης και φυσικά ο Πέτρος Χάρης, διευθυντής της «Νέας Εστίας» επί δεκαετίες, ο Κατσίμπαλης, ο Καραντώνης, ο Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος... Στο κατάστημα της Σταδίου, πάνω στο καθήκον, άφησε ο Σαραντόπουλος, το '72, την τελευταία του πνοή.

Τον διαδέχτηκε η κόρη του, Μάνια Καραϊτίδη, η οποία κατάφερε να επιβληθεί σ' έναν ανδροκρατούμενο χώρο και να κρατήσει την επιχείρηση ακμαία, σε πείσμα των μεγάλων ανακατατάξεων που πραγματοποιήθηκαν στη βιβλιαγορά μετά τη μεταπολίτευση. Στη νέα έδρα του βιβλιοπωλείου, στην οδό Σόλωνος, άρχισε να φυσάει φρέσκο αεράκι, καθώς ο κατάλογος των εκδόσεων της «Εστίας», πέρα από τη «Λωξάντρα» και τα υπόλοιπα βιβλία της Μαρίας Ιορδανίδου, ενισχύθηκε και με έργα των Πέτρου Τατσόπουλου, Χρήστου Χωμενίδη, Φαίδωνα Ταμβακάκη ή του πρόωρα χαμένου Χρήστου Βακαλόπουλου. Ολοι οι παραπάνω συνάντησαν στο πρόσωπο της κυρίας Μάνιας μια υπέροχη συνομιλήτρια. Και το γραφείο της, μέχρι πριν από λίγους μήνες, παρέμενε φιλόξενο για κάθε περαστικό.(...)

Στα χρόνια της σεβάσμιας «κυρίας Μάνιας» (Καραϊτίδη) και για την ακρίβεια το 1972 ήταν που το κατάστημα της οδού Σταδίου μετεγκαταστάθηκε στη Σόλωνος, ένα δρόμο δίχως εμπορική κίνηση ακόμη, μ' ένα και μοναδικό αξιόλογο βιβλιοπωλείο, την «Ενδοχώρα» του Μ. Μοσχονά.

Η παράτολμη αυτή κίνηση της κ. Καραϊτίδη -η οποία σήμερα αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα υγείας- άλλαξε άρδην τα δεδομένα, τόσο στη σύνθεση των πελατών της «Εστίας» όσο και στη φυσιογνωμία της περιοχής.

Το κοινό του βιβλιοπωλείου ενισχύθηκε από τους φοιτητές της Νομικής Σχολής, ενώ σύντομα κι άλλοι εκδότες δραστηριοποιήθηκαν στους γύρω δρόμους, μετατρέποντας σε βιβλιότοπο όλη τη γειτονιά. Το δε γραφείο της κυρίας Μάνιας, πάντα ανοιχτό και φιλόξενο, δεν ήταν απλώς ένα φιλολογικό στέκι για τους παλιούς και τους νεότερους συγγραφείς του οίκου ή για βιβλιόφιλους πολιτικούς και δημοσιογράφους, αλλά κι ένα είδος άτυπου πανεπιστημίου με πολλούς αποφοίτους...

Η κρίση έπαιξε καθοριστικό ρόλο για το άδοξο τέλος του βιβλιοπωλείου. Η αλήθεια όμως είναι πως τα οικονομικά του προβλήματα είχαν ξεκινήσει πολύ νωρίτερα. Φημισμένο για το έμψυχο δυναμικό του -δίχως υπερβολή, οι υπάλληλοί του ήταν κινητές βιβλιοθήκες- το «Βιβλιοπωλείο της Εστίας» θύμιζε μέχρι πρότινος βιβλιοθήκη και το ίδιο, καθώς δεν υπήρχε περίπτωση ν' αναζητήσει κανείς κάποιον παλιότερο, όσο και σπάνιο τίτλο και να μην εξυπηρετηθεί.(...)

Σταδιακά, ωστόσο, η ακτινοβολία του θάμπωνε. Δεν στάθηκε δυνατό να εκσυγχρονιστεί για να προσελκύσει νέους ανθρώπους, ενώ και οι παλιότεροι πιστοί του πελάτες αντιλαμβάνονταν ότι τα προβλήματά του όλο και γιγαντώνονταν.(...)

Ολόκληρο το ρεπορτάζ της Σταυρούλας Παπασπύρου που δημοσιεύθηκε στην ΕΛΕΥθΕΡΟΤΥΠΙΑ μπορείτε να το βρείτε εδώ